ประชากรชาวอเมริกันหลายล้านคนเป็นโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (Autoimmune disease) ตั้งแต่เบาหวานชนิดที่ 1 ไปจนถึงโรคลำไส้อักเสบ ซึ่งระบบภูมิคุ้มกันจะทำให้อวัยวะ เนื้อเยื่อ หรือเซลล์ของร่างกายเกิดความเสียหาย แม้ว่าการรักษาโดยการกดระบบภูมิคุ้มกันจะช่วยได้ แต่ก็อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการติดเชื้อหรือมะเร็ง สำหรับผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะหรือเนื้อเยื่อ ยากดภูมิคุ้มกันอาจทำให้ร่างกายอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อโรคแทรกซ้อนโดยรวมของร่างกาย
จะเป็นอย่างไรหากมีวิธีที่จะกดระบบภูมิคุ้มกันเฉพาะในจุดที่จำเป็นเท่านั้น เช่น ในเนื้อเยื่อหรืออวัยวะที่มีความเสี่ยงต่อการถูกทำลายจากระบบภูมิคุ้มกัน ?
การศึกษาวิจัยที่ได้รับการสนับสนุนจากสถาบันสุขภาพแห่งชาติ สหรัฐอเมริกา (National Institutes of Health) หรือ NIH ได้อธิบายถึงวิธีการดังกล่าวโดยใช้การบำบัดด้วยเซลล์ หรือ cell-based therapy (สามารถอ่านเนื้อหาเรื่อง “การบำบัดด้วยเซลล์” ได้ใน วารสารอุดมวิทย์ฉบับเดือนสิงหาคม 2567) ด้วยการเก็บตัวอย่างเลือดจากผู้ป่วย การปรับเปลี่ยนเซลล์ภูมิคุ้มกันบางส่วนในห้องปฏิบัติการ จากนั้นจึงนำเซลล์ที่ดัดแปลงพันธุกรรมกลับเข้าสู่ร่างกายอีกครั้ง การบำบัดด้วยเซลล์สามารถออกแบบมาเพื่อจดจำโมเลกุลเฉพาะในเนื้อเยื่อเป้าหมายได้ วิธีนี้ใช้ในการรักษาโรคมะเร็งได้หลายชนิด โดยใช้เซลล์ภูมิคุ้มกันที่ดัดแปลงพันธุกรรมแล้วของผู้ป่วยเอง ซึ่งเรียกว่า CAR T cell เพื่อทำลายเซลล์มะเร็ง นักวิจัยที่อยู่เบื้องหลังงานวิจัยใหม่นี้ได้รับแรงบันดาลใจจากความสำเร็จของ CAR T cell และมองว่าเทคโนโลยีที่กำลังพัฒนาอยู่นี้มีศักยภาพสำหรับจัดการกับภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องหลายประเภท
ในการศึกษาวิจัยครั้งใหม่นี้ ทีมวิจัยซึ่งนำโดย Wendell Lim และ Audrey Parent จาก University of California, San Francisco เริ่มต้นด้วยการดัดแปลง CD4+ T cells ของมนุษย์ให้กลายเป็น "เซลล์กดภูมิคุ้มกัน (Immunosuppressive)" โดยปล่อยโมเลกุลที่สามารถทำหน้าที่หยุดระบบภูมิคุ้มกัน นักวิจัยยังให้เซ็นเซอร์ระดับโมเลกุล เพื่อนำทาง CD4+ T cells ที่ดัดแปลงแล้วไปยังเนื้อเยื่อเป้าหมายในร่างกาย และเพื่อผลิตโมเลกุลที่กดภูมิคุ้มกันเฉพาะเมื่อเซลล์เหล่านี้อยู่ในเนื้อเยื่อเป้าหมายเท่านั้น
นักวิจัยพบว่าเซลล์กดภูมิคุ้มกันที่ดัดแปลงพันธุกรรมทำงานได้ดีที่สุดเมื่อเซลล์สร้างสัญญาณต้านการอักเสบและตัวรับ (Receptors) เพื่อจับและกำจัดโมเลกุลที่อาจกระตุ้นให้เกิดการอักเสบได้ จากการทดลองกับหนูที่เป็นโรคเบาหวานประเภท 1 พบว่าเซลล์กดภูมิคุ้มกันที่ดัดแปลงพันธุกรรมสามารถปกป้องเซลล์ตับอ่อน (Pancreatic islet cells) ที่ถูกปลูกถ่าย จากการทำลายของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายได้สำเร็จ เซลล์ของตับอ่อนนี้เป็นเซลล์ที่สร้างฮอร์โมน รวมทั้งอินซูลิน เพื่อควบคุมน้ำตาลในเลือดซึ่งเป็นสิ่งสำคัญ เพราะการสูญเสียเซลล์ตับอ่อนนี้ในผู้ป่วยเบาหวานประเภท 1 ทำให้เกิดภาวะขาดอินซูลิน แม้ว่าการปลูกถ่ายเซลล์ตับอ่อนชนิดนี้จะสามารถฟื้นฟูการผลิตอินซูลินได้ โดยปกติผู้รับการรักษาจะต้องรับประทานยากดภูมิคุ้มกันร่วมด้วย เพื่อป้องกันการปฏิเสธการปลูกถ่ายเนื้อโดยระบบภูมิคุ้มกัน สำหรับการศึกษานี้ เมื่อนักวิจัยนำเซลล์กดภูมิคุ้มกันที่ดัดแปลงพันธุกรรมเข้าไปในหนูที่ได้รับการปลูกถ่ายเซลล์ตับอ่อนของมนุษย์ เซลล์ที่ดัดแปลงพันธุกรรมจะปกป้องเซลล์ตับอ่อนที่อ่อนแอจากการโจมตีของเซลล์ภูมิคุ้มกัน หรือ killer T cells ดังนั้น ผลการค้นพบใหม่นี้จึงชี้ให้เห็นว่าในอนาคตอาจมีความเป็นไปได้ที่จะปลูกถ่ายเซลล์ตับอ่อน Pancreatic isletใหม่ให้กับผู้ป่วยได้โดยไม่ต้องใช้ยากดภูมิคุ้มกันที่ส่งผลต่อร่างกายโดยรวม
แม้ว่ายังต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมอีกมาก แต่นักวิจัยแนะนำว่าเซลล์กดภูมิคุ้มกันสังคราะห์นี้ อาจสามารถรักษาภาวะภูมิคุ้มกันทำลายตนเองได้หลายชนิด เซลล์กดภูมิคุ้มกันสังคราะห์นี้ยังสามารถใช้ใน cell-based therapy สำหรับมะเร็งได้อีกด้วย เพื่อให้ CAR T cell โจมตีเฉพาะเนื้องอกเท่านั้น ไม่ใช่เนื้อเยื่อปกติ ทำให้มีพิษน้อยลง ซึ่งจะช่วยปูทางไปสู่อนาคตที่อาจมีความเป็นไปได้อีกมากมายในการควบคุมระบบภูมิคุ้มกันอย่างแม่นยำ และอาจเปลี่ยนชีวิตของผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะและผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 1 ตลอดจนภาวะภูมิคุ้มกันทำลายตนเองได้
-------------------
แหล่งข้อมูล
Could Engineered Immune Cells Be Used to Treat People with Autoimmune Diseases and Organ Transplants while Reducing Infection Risks?, https://directorsblog.nih.gov/2025/01/10/could-engineered-immune-cells-be-used-to-treat-people-with-autoimmune-diseases-and-organ-transplants-while-reducing-infection-risks/
Comentários